De juliaanse kalender is de van oorsprong Romeinse kalender die vervolgens gebruikt werd in het
grootste deel van de christelijke wereld.
Hij werd in de loop van de 16e tot de 20e eeuw geleidelijk aan verdrongen door de gregoriaanse
kalender, die eigenlijk niet meer dan een correctie is van de juliaanse.
De juliaanse kalender is genoemd naar Julius Caesar, die hem, in zijn hoedanigheid van Pontifex
Maximus (hoofd van de Romeinse eredienst) in 45 v.Chr. invoerde als finale correctie op de Romeinse
versie van de Egyptische kalender.
Die was eerder reeds door Alexander III de Grote onder invloed van het Hellenisme over het hele
Middellandse Zeegebied verspreid geraakt.
Op advies van de Alexandrijnse astronoom Sosigenes legde Caesar een jaar van 365,25 dagen vast,
door om de vier jaar een extra dag toe te voegen.
Deze duur was vanouds reeds door de Egyptenaren bepaald en het is een vrij goede benadering van
het tropisch jaar (het jaar gebaseerd op het verloop van de seizoenen), hoewel in Caesars tijd al
een nauwkeuriger waarde bekend was.
Een jaar volgens de juliaanse kalender is in praktijk elf minuten langer dan het tropisch jaar.
Daardoor loopt de kalender in duizend jaar 7,6 dagen achter op de zon.
Deze fout werd in 1582 met de gregoriaanse kalender hersteld.
Het verschil tussen beide kalenders zit erin, dat de gregoriaanse kalender per 400 jaar 3
schrikkeljaren minder telt dan de juliaanse kalender: in de gregoriaanse kalender zijn alle hele
eeuwjaren die geen veelvoud zijn van 400 geen schrikkeljaar (al zijn ze uiteraard wel door 4
deelbaar).
De jaren 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 en 2300 zouden in de juliaanse kalender schrikkeljaren zijn,
in de gregoriaanse zijn ze dat niet. De jaren 1600, 2000, 2400 enzovoorts zijn ook in de
gregoriaanse kalender schrikkeljaren.
De juliaanse kalender werd in vrijwel heel het Romeinse Rijk gebruikt.
Ook lokale en regionale kalenders werden aan het model van de juliaanse aangepast.
Zo wijzigde keizer Augustus de Egyptische kalender door de invoering van een schrikkeldag om de
vier jaar.
Bij de opkomst van het christendom werd de juliaanse kalender ook gebruikt om de data van de
christelijke feestdagen, in het bijzonder Pasen, te bepalen.
Daardoor kwam het dat de kerk veel belang hechtte aan de kalender.
De juliaanse kalender wordt thans nog gebruikt door de Oriëntaals-orthodoxe Kerken en sommige
Oosters-orthodoxe Kerken, de zogenaamde "oude stijl"-kerken.
Deze laatste omvatten de kerken van Jeruzalem, Rusland, Oekraïne, Servië, Georgië, Polen en de
kloosters van het schiereiland Athos. De orthodoxen-nieuwe-stijl (Constantinopel (nu Istanboel),
Alexandrië, Antiochië, Griekenland, Cyprus, Roemenië, Bulgarije gebruiken de gregoriaanse kalender
voor feestdagen op vaste dagen (onder meer Kerstmis en de feesten rond de jaarwisseling), maar
de juliaanse kalender voor feesten gerelateerd aan de paascyclus.
De Orthodoxe Kerk van Finland, Estland en enkele orthodoxe parochies in de diaspora, voornamelijk
een aantal in Tsjechië en Slowakije gebruiken de gregoriaanse kalender.
Sommige Oosters-katholieke Kerken gebruiken de gregoriaanse kalender en andere de juliaanse
kalender.
Behalve de Russisch-orthodoxe Kerk gebruikte ook de Russische staat in het verleden de juliaanse
kalender; vandaar dat de Oktoberrevolutie in de Westerse maand november plaats vond.
Rusland schakelde pas na de Oktoberrevolutie over op de gregoriaanse kalender.
